با مصرف چه غذاهایی میتوانیم از ابتلا به سرطان های گوارشی پیشگیری کنیم

تغذیه و پیشگیری از سرطان های شایع گوارشی

  دانسته های جهانی یک سوم موارد ابتلا به سرطان را با تغذیه مرتبط می داند. در ایران، شایع ترین سرطان دستگاه گوارش، سرطان معده و سپس سرطان مری و سرطان روده بزرگ است.

 در تحقیقیات صورت گرفته، بیماران مبتلا به سرطان های بخش های مختلف دستگاه گوارش که در رده سنی 35 سال به بالا بوده و سابقه فامیلی ابتلا به سرطان را نیز نداشته اند، از الگوی غذایی زیر استفاده می کرده اند:

 

v     استفاده از گوشت قرمز به صورت نمک سود؛

v     استفاده از روش خشک کردن و نمک سود کردن مواد غذایی جهت نگهداری در زمستان؛

v     آب پز کردن گوشت توام با قورمه کردن گوشت قبل از آب پز آن؛

v     استفاده زیاد از مواد غذایی حاوی نمک مانند پنیر و ترشی؛

v     مصرف کم سبزیجات و میوه جات؛

v     مصرف روغن های نباتی جامد به مقدار زیاد؛

v     مصرف زیاد چای به صورت داغ؛

v     مصرف نان گندم بدون سبوس  یا نان سفید مثل لواش.

 

همچنین در این تحقیق دو ویژگی مشترک دیگر در بین بیماران مبتلا به سرطان دستگاه گوارش یافت شد که یکی خلق و خوی عصبانی و دیگری استفاده از ظروف روی جهت پخت غذا بود.

 

   در شیوع سرطان های گوارشی می توان این موارد را در نظر گرفت:

v     آغشته شدن مواد غذایی به قارچ هایی که مواد سمی یا مایکوتوکسین ها را تولید می کنند و در ایجاد سرطان نقش دارند.

یکی از مهم ترین سموم قارچی آفلاتوکسین ها هستند. بر اساس تخمین سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد، یک چهارم  محصولات غذایی در جهان، به سموم قارچی آلوده است. تاکنون آفلاتوکسین ها را از مواد غذایی مختلف مانند شیر، کشمش، بادام زمینی، پسته، دانه های روغنی، حبوبات، برخی میوه های خشک شده، سوسیس، نان گندم معمولی و ... جدا کرده اند.

v     استفاده بی رویه از افزودنی ها مانند مواد نگهدارنده و انواع رنگ ها و اسانس های مصنوعی در مواد غذایی که سرطان زایی آن ثابت شده است، نگران کننده است.

v      استفاده نادرست از سموم شیمیایی و کودهای ازته درکشاورزی و مصرف بی رویه آن ها در کشاورزی به علت خاصیت تجمعی در بافت های گیاهی و در نهایت در بدن انسان در دراز مدت پیامدهای نامطلوبی بر سلامت افراد دارد.

v      آغشته شدن مواد غذایی به فلزات سنگین (مانند جیوه، سرب، کادمیوم، قلع) و دی اکسین ها که به مقدار گسترده در طبیعت وجود دارند.

v      باقیمانده آفت کش ها که مصارفی گسترده در کشاورزی دارند باعث آلوده شدن آب های جاری و مواد غذایی می شود. وجود باقیمانده آفت کش ها به دلیل ماندگاری بالا، مسمومیت های حاد و مزمن، بروز انواع ناهنجاری ها و سرطان ها را به دنبال دارد.

متأسفانه بیشترین گروهی که در معرض این خطر قرار دارند کودکان هستند زیرا میزان ورود سم به ازای کیلوگرم وزن بدنشان بیشتر از بزرگسالان است و به علت رشد سریع بافت ها، مقادیر بیشتری از سموم شیمیایی در بدنشان جای می‌گیرد.

  سرطان مری:

از جمله سرطان های قسمت فوقانی دستگاه گوارش است که عوامل مختلفی در بروز آن مؤثرند. مصرف الکل، سیگار، غذا و نوشیدنی های بسیار داغ خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند.  

  سرطان معده:

 بر اساس تحقیقاتی در ژاپن مصرف بیش از حد نمک  با سرطان معده ارتباط دارد. هم چنین افرادی که در دوران نوجوانی و کودکی خود هر روز چیپس مصرف می‌ کنند، به دلیل وجود مقادیر زیادی نمک و روغن‌های اشباع در این مواد غذایی، نسبت به دیگران 27 درصد بیشتر به سرطان معده مبتلا می‌ شوند.

 مصرف میوه و سبزیجات تازه فرد را در مقابل ابتلا به سرطان محافظت می ‏کند. همچنین مصرف فیبرهای غلات  تا 70 درصد خطر ایجاد سرطان معده را کاهش می ‏دهد.

 بر طبق آمار ارائه شده از سوی سازمان جهانی بهداشت، درکشورهایی که از گوشت قرمز زیاد استفاده می کنند، ابتلا به سرطان معده نیز شیوع بیشتری دارد.

 وجود عوامل خطر نیز همواره به معنی ابتلا به بیماری نیست و تنها شرایط را برای ابتلا به بیماری بیشتر می ‌کند. 

بنابراین صرف نظر از عوامل ژنتیکی و برخی عوامل محیطی غیر قابل تغییر می‌توان با پیروی از سبک زندگی سالم 

و اصلاح برخی عادات نادرست، خطر ابتلا به سرطان های گوارشی را کاهش داد.

 

  اصلاح عادات تغذیه ای نامناسب و پیشگیری از سرطان های گوارشی:

v     مصرف بیش از 4 تا 5 واحد از میوه‌ها و سبزی‌های تازه در برنامه ی غذایی روزانه:

خطر بروز سرطان را تا درصد قابل توجهی کاهش می دهد. مصرف سبزیجات و میوه های رنگی مانند فلفل دلمه ها، اسفناج، چغندر، مرکبات، انواع توت،گل کلم، کلم و شلغم از مهم ترین موارد توصیه شده در سرکوب سلول های سرطانی است.

 نگهداری میوه و سبزی در فریزر سبب از بین رفتن بیش از ۹۰ درصد ویتامین های موجود در آن ها شده و باقی مانده ویتامین ها نیز در اثر حرارت از بین می روند و تنها خاصیت فیبری آن ها حفظ می شود.

v     اجتناب در مصرف غذاهای آماده و کنسروی: 

 

برای مثال نیترات و نیتریت سدیم به عنوان نگهدارنده به سوسیس و کالباس اضافه می شوند تا مانع رشد باکتری های خطرناک و ایجاد رنگ صورتی در این محصولات گردند. در ‏نتیجه ی فعالیت «نیتریت» با «میوگلوبین» ماده یی به نام «نیتروزوگلوبین» ایجاد می شود که موجب سرطان معده می شود.

 ‏

v       اجتناب از مصرف غذاهای پرنمک، نمک سود و دودی شده؛

 

v     مصرف محدود چربی و اجتناب از مصرف  غذاهای چرب و سرخ کردنی:

 

 استفاده ی بیش از حد روغن و مصرف چند باره ی آن به دلیل بحث اقتصادی، یکی از رفتارهای غلط در تغذیه است. زیرا گرم شدن روغن برای چندمین بار، سبب آزاد شدن ماده یی به نام «آکرولئین» و تغییر ساختارِ روغن می‌شود که ماده یی بسیار خطرناک و سرطان زا است.

 

v     استفاده از یخچال برای نگهداری از مواد غذایی:

 

مواد غذایی که ۲ روز قبل تهیه شده و در یخچال نگهداری نشده است دچار فعل و انفعالات شیمیایی می شود و مصرف آن ها  احتمال ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد. بهترین زمان نگهداری غذاهای پخته نیز در یخچال یک تا دور روز است.

 

v     خرید نان و میوه به اندازه مصرف و همچنین نگهداری آن ها در فریزر و یخچال در مدت کوتاه تر:

 

میوه ها در صورت پوسیده و گندیده شدن علاوه بر آلوده ساختن میوه های اطراف خود، سمی تولید می کنند که سرطان زا است.

 

 

v     محدود کردن غذاهای بریان شده و کبابی:

 

 کباب کردن گوشت و مرغ بر روی زغال علاوه بر پخت غذا با حرارت بالا یکی از روش‌های نادرست در آماده سازی غذا در ایران است. دود حاصل از زغال سبب ایجاد ماده ای سمی می شود که در بروز سرطان روده بزرگ و معده نقش اساسی دارد. توصیه می شود در زمان پخت این غذاها، فاصله ی ۱۰ سانتی متری آن ها از زغال و آتش را حفظ کنید و از خوردن تکه هایی از غذا که با زغال تماس پیدا می کند نیز به طور جدی خودداری شود.

 

v     اصلاح روش های پخت:

 

شامل استفاده از روش های آب پز و بخارپز کردن، کوتاه کردن زمان پخت غذاها، سرخ نکردن گوشت و سبزیجات است.  

 

v     گنجاندن انواع حبوبات و خانواده‌ ی غلات در برنامه ی غذایی، مصرف نان های سبوس‌دار، خوردن غذاهای کم چرب:

 

بهتر است دو سوم مواد غذایی مصرفی بر پایه ی منابع گیاهی باشد و یک سوم مابقی از پروتئین ها و مواد غذایی حیوانی و گوشت قرمز تهیه شود.

 

v     مصرف نکردن نوشیدنی و مواد غذایی داغ:

 

 شیوع سرطان های مری در برخی شهرها مانند اردبیل و شهرهای شمالی به دلیل رواج فرهنگ نوشیدن چای داغ و صرف غذاهای داغ بسیار شایع است؛  غذا و نوشیدنی داغ در درازمدت به مری صدمه جدی می زند و یکی از عوامل اصلی ابتلا به سرطان مری است. این در حالی است که مصرف سیگار و نوشابه های الکلی که از عوامل موثر سرطان مری است، در این استان پایین است.

 

v     اجتناب از استعمال دخانیات و مواد الکلی: در صورت استفاده، حتی الامکان مصرف آن را کاهش دهید.

 

ضروری است افراد به محض مشاهده علایم و نشانه های مشکوک گوارشی از جمله بلع سخت، سیری زودرس، کاهش وزن و سوء هاضمه طولانی مدت به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنند تا تحت بررسی لازم و تخصصی قرار گیرند و از خود درمانی در این زمینه پرهیز کنند.

آزمایش‌های توصیه شده توسط پزشک را انجام دهید، زیرا معاینات منظم دستگاه گوارش در همه ی افراد، به ویژه افراد مسن، در تشخیص زودرس  سرطان دستگاه گوارش مؤثر است.